Muammad Ibn Ghayloni zhome masjidi.
ҲIsor silsila toglaring bir guzal bagrida joylashgan mukaddas Gelon kislokining tairihi ulug soibkiron Amir Temur bobomizning tugilgan yurti bulmish ShaҳRisabz (kadimiy “Kesh") shaҳring Sugdiylarga borib takaladi.Utmishdagi Bobokalonlarimiz kuchli dushmanlardan uzlarini ҳimoy kilish maksadida ҲIsor toglaring baland kismlarida tabii sharoit yashash va ҳimoy kilishga mos keladigan joylarga kalalar kurib olganlar. Misol: Nondek kishloki yakinida “Juragon” kalasi, Gelon kishlokida 5- joiga, Kul kishlokida, Azrati Sulton togi wa Bibi Shlmas toglarida kalalar kurilgani maylumdir.
Gelon kisloki utmishdagi sugdiy khalki Makidoniyalik Alexandrning miloddan oldingi 327 yildagi urushlari Mukanna isenini 773-780 milodiy yillarga bulib utganligi maylumdir. Mukanna iseni Arablarning Khurosondagi Amiri Muoz binni Muslim wa Said ibni Abdulloҳ ikki yil urushib natijaga kelolmadi, istefoga chekib ketgandan sung urniga Khurosonga Musayab amir bulib Said bilan birgalikda Mukanna isennini bosdirib yuk kiladi shundan keyinchalik esa Gelonda Islom dini zhori kilinadi. Islom dinini talim beruvchi targibotchilari kelib urushlardan omon kolgan va taslim bulgan kishilarga talim beriladi. Gelon kisloki atrofida undan zied zieratgoҳlar va aziz joylar mavzhuddir. Shu zhumladan Muammad ibn Gaylony, “Dani Chot” mauseida, Mahmud ibn Gaylony va Turki Tugen “Dari Mazor"mauseida, Hozha Bosmoil Gelon kislokining bemorkhonasining yakinidadirlar. Hozha Zainiddin Bazzoz Pistamazor bogida, Hozha Aloviddin esa “Niezorat" mauseida bulibar kaysilari uzlariga khos urganib chikilmagan tarikhga egadirlar.
bu ulug olimga bir mikdor talim berib ustozlik mansabiga erishganlar.
Gelon kishloki kadimiy dengiz urniga togh zhinslari kuchib tushgan joyiga joylashgan bulib, sharqiy kismida Ummonhona togi vikor bilan turibti,ota bobolarimiz va bilimdon kishilarning aitilishich mazkur togning bagrida “Ummon” yane dengiz mavjud bulib uning ҳisobidan togning urta belidan unlab Katta- Katta chashma va buloklar kainab chikib Gelon va Kul khalkini ichimlik ҳamda sugorish suvi bilan That 's right .
Gelon kishloki aҳolisi kadimiy Sugdiy khalki azhdodlaridan iborat bulib tozhik tilini saklab kolganlar. Kadimdan ҳozirgi davrimizga kadar ilmda, ҳunarmandlikga, duradgorlik,temirchilik, zargarlik, madaniyat, marifat, ahlok deқonchilikga va boshka zhiҳatlarga atrofdagi ҳamsoy halklardan izhobiy farklari bor.
Gelon kislokida ilm peshvolari ҳam utmishdan ҳozirgi davrga kadar uzlaring turli dikkatga molik hislatlari bilan azhralib turganlar.
Gelon kishlokida birinchi masjid kurilganiga anik mamot bulmasam Muammad Ibn Gayloni zhome masjidi kurilgani ohirgi mahlum sanasi 1853 yil deb daliliy mamotlar mavzhuddir.